Đạo đức là phạm trù quen thuộc nhưng đạo đức trong marketing bạn đã từng nghe thấy bao giờ chưa? Sự thật thì đạo đức là một khía cạnh rất quan trọng trong marketing. Nó giống như bài học vỡ lòng với những ai muốn làm kinh doanh thành công. Vậy đạo đức trong marketing là gì? Bài viết hôm nay của Goldidea sẽ giúp bạn giải đáp vấn đề này!
Đạo đức trong marketing (Tiếng Anh là Ethical Marketing) hiểu đơn giản là các tiêu chuẩn về cách hành xử chi phối tư cách của các cá nhân, nhóm và các tổ chức kinh doanh.
Vấn đề này nghe có vẻ đơn giản, ai cũng biết nhưng trên thực thế rất khó để có thể nhận định nó một cách chính xác. Lấy ví dụ như ở nhiều quốc gia trên thế giới việc quảng cáo và buôn bán thuốc lá không bị kiểm soát, trên bao bì không bắt buộc phải ghi những cảnh báo nguy hiểm về sức khỏe. Các công ty thuốc lá của Mỹ đã tập trung xuất khẩu thuốc lá vào những quốc gia này để bù đắp sự kém tăng trưởng của sản phẩm thuốc lá ở nước nhà. Liệu điều này có phải là hành vi thiếu đạo đức trong marketing không? Câu trả lời chắc chắn sẽ có nhiều ý kiến trái chiều. Vấn đề đạo đức trong marketing phức tạp là vậy. Chính vì thế mà so với các chức năng khác thì marketing là một lĩnh vực có nhiều khả năng phát sinh các vấn đề về đạo đức.
Đạo đức cần thiết với mọi lĩnh vực của đời sông, trong y tế, giáo dục, đặc biệt là trong kinh doanh. Theo công ty Ethics Quality thì "Các nguyên tắc đạo đức hoạt động như một chiếc máy lọc dầu trong cỗ máy marketing: chúng lọc các tạp chất để dầu có thể làm cho cỗ máy hoạt động. Tất cả các công ty cần những nguyên tắc đạo đức để lọc bỏ bản chất không tốt của thương trường cạnh tranh để có thể nhắm đến, thu hút và giữ chân những khách hàng tốt cho công ty". Đây là một lời khuyên có giá trị. Một doanh nghiệp muốn thành công, muốn đi được xa thì buộc phải là một doanh nghiệp có đạo đức. Kinh doanh chú trọng vào lợi nhuận không bao giờ bền bởi nó giống như cái cây muốn lớn mà không có gốc rễ vững chãi.
Theo nghiên cứu của Wordstream có tới 92% người tiêu dùng thuộc thế hệ Millennials (sinh ra trong khoảng thời gian 1980 – 1990) trên thế giới lựa chọn mua sản phẩm / dịch vụ từ những doanh nghiệp có đạo đức. Khách hàng lựa chọn tin tưởng vào những thương hiệu có đạo đức dù giá thành có cao hơn chút bởi nó mang đến cho họ cảm giác an toàn. Lấy ví dụ như nếu marketing có đạo đức thì quảng cáo như thế nào, sản phẩm như thế đấy, khách hàng không phải lo lắng, bận tâm điều gì.
Trong bất cứ trường hợp nào đi nữa thì sự thiếu đạo đức cũng khiến bộ phận marketing không có được một danh tiếng tốt, thậm chí làm cho danh tiếng thương hiệu ngày lao dốc không phanh. Khách hàng không phải là con lừa để bạn dắt mũi được một lần sẽ dắt mũi được lần hai đâu. Họ sẽ quay lưng ngay, thậm chí là phản kháng dữ dội nếu biết niềm tin, tiền bạc của mình bị lừa dối. Bất kỳ một sự thiếu trung thực nào dù nhỏ nhất cũng sẽ khiến cho thương hiệu của bạn rơi vào thể nguy hiểm.
Chúng ta nhắc nhiều đến việc làm marketing hay kinh doanh phải có đạo đức. Những lời khuyên như vậy thường được nhắc đến rất nhiều trong các lớp học nhưng dễ bị lãng quên trong thế giới thực. Áp lực làm thế nào để thương hiệu được chú ý đến đã khiến các doanh nghiệp thi nhau hô hào, thậm chí đi quá ngưỡng cư xử đạo đức trong các chương trình quảng cáo.
Một ví dụ rất đơn giản chính là việc các cửa hàng quần áo đua nhau treo biển Sale 50% rất hấp dẫn nhưng khi vào đến cửa hàng thì chỉ có 1 số ít sản phẩm cũ, xấu sale 50% còn các sản phẩm khác giá bán vẫn bình thường hoặc chỉ sale rất ít. Hay khi chúng ta xem một video quảng cáo hấp dẫn về chiếc nồi cơm có thể nấu được mọi thứ nhưng khi mua về lại không thể dùng được chiếc nồi ấy vào việc gì. Chắc hẳn trong chúng ta đã có nhiều người bị rơi vào tình trạng dở khóc dở cười đó. Và đó chính là biểu hiệu của sự thiếu đạo đức trong marketing mà chúng ta đang bàn đất ở đây. Điều đáng buồn là tình trạng “treo đầu dê bán thịt chó” đó lại xảy ra nhan nhản trong đời sống thường ngày. Nhiều đến mức chúng ta quy kết nó về sự xui xẻo mà quên đi rằng doanh nghiệp đang vi phạm nguyên tắc kinh doanh còn bản thân chúng ta bị xâm phạm nghiêm trọng về lợi ích. Chính vì người tiêu dùng bỏ qua, không chịu lên tiếng nên hành vi vi phạm đạo đức trong marketing mới được “đà lấn tới” như hôm nay.
Triết lý của marketing hiện đại là thỏa mãn tối đa nhu cầu của khách hàng. Nguyên tắc chỉ đạo của marketing hiện đại là tất cả các hoạt động marketing đều phải định hướng vào người tiêu dùng. Nhưng thực tế thì sao? Sự bất bình đẳng giữa người sản xuất và người tiêu dùng vẫn còn tồn tại và khiến cho những triết lý, nguyên tắc đề ra đó chỉ dừng lại ở măt lý thuyết. Người sản xuất dường như đang nắm thế mạnh trong cán cân. Họ có kiến thức, có công nghệ và cả những “mánh khóe” để quyết định có đưa sản phẩm của mình ra bán hay không và đưa ra như thế nào để thu lời cao nhất. Còn người tiêu dùng lại là thế yếu, bị động trong mối quan hệ này bởi họ không được cung cấp nhiều thông tin về sản phẩm nên thường xuyên bị điều khiển, chi phối bởi những người bán hàng có trong tay sức mạnh ghê gớm của các công cụ marketing hiện đại. Hậu quả là người tiêu dùng dù bỏ tiền ra mua sản phẩm đó nhưng phải chấp nhận chịu những thiệt thòi.
Đối với sản phẩm: Một trong những vấn đề nổi trội của đạo đức đối với sản phẩm chính là sự an toàn. Yêu cầu đối với các sản phẩm bán ra phải có giá trị phù hợp với mục đích mong đợi người tiêu dùng và yêu cầu sản phẩm phải an toàn xuất hiện trong văn bản quy phạm pháp luật của hầu hết các quốc gia trên thế giới. Nội dung thể hiện chính trong yêu cầu này là chính sách bảo hành, nhà bán hàng bao gồm nhà sản xuất, nhà bán sỉ và nhà bán lẻ phải chịu trách nhiệm với sản phẩm cung cấp. Trường hợp có thể gây thương hại đến người tiêu dùng phải có chính sách bồi thường thỏa đáng. Đồng thời, nhà sản xuất, người bán hàng phải gắn kết với những quy định an toàn sản phẩm do cơ quan luật pháp ban hành.
Đối với giá cả: Định giá là một trong những vấn đề quan trọng trong marketing. Việc định giá không chỉ phù hợp với điều kiện chất lượng, tình hình kinh doanh của doanh nghiệp mà phải phù hợp với giá trị đạo đức. Lấy ví dụ như việc các sản phẩm y tế như khẩu trang, nước rửa tay, đồ bảo hộ bị đẩy giá cao trong những ngày đầu chông covid vừa qua là biểu hiện rất rõ ràng của vi phạm đạo đức trong marketing, cụ thể là giá.
Đối với phân phối: Trong phân phối, vấn đề đạo đức thường liên quan đến những xung đột giữa các trung gian phân phối. Trong đó điển hình là sự phản ánh trong quyền lực không cân bằng trong mối quan hệ kênh phân phối. Các nhà bán lẻ, nhà bán sỉ hay nhà sản xuất lớn thường bị lạm dụng quyền lực trong việc yêu cầu các nhà cung ứng phục vụ những đòi hỏi vượt quá sức của họ .Ví dụ nhà bán lẻ lớn trên thế giới hiện nay thường có những chính sách yêu cầu nhà cung cấp phải trả chi phí hoặc đáp ứng các điều kiện khắt khe để có thể đưa sản phẩm của mình vào danh mục bán hàng của họ. Một số nhà sản xuất nhỏ thực sự không thể đáp ứng được những tiêu chuẩn quá cao của các nhà bán lẻ.
Đối với truyền thông: Vấn đề đạo đức trong truyền thông được biểu hiện rõ rất và cũng phức tạp nhất. Quy định của pháp luật về vấn đề quảng cáo hiện nay đã có nhưng vẫn có những nhà quảng cáo lách luật, lạm dụng quảng cáo, quảng cáo không đúng sự thật nhằm thu lợi bất chính. Ví dụ đơn giản như những quảng cáo nước mắm 100% nguyên chất nhưng khi đọc thành phần lại thấy nước mắm cốt không chiếm 100% mà còn nhiều phụ gia khác. Hay nước mắm cá hồi nhưng hàm lượng cá hồi trong sản phẩm lại rất nhỏ đến mức không đáng kể so với các nguyên liệu khác. Chẳng cần bàn cãi điều gì, đó chính là thiếu đạo đức trong marketing.
Chúng ta đang sống trong môi trường văn minh, hiện đại thì marketing cũng phải hướng đến đạo đức và sự tử tế. Việc nên làm đầu tiên chính là cải thiện niềm tin của công chúng vào các cuộc truyền thông marketing. Ba trong số đó là: giữ đúng lời hứa, đánh giá và giải trình trách nhiệm và cuối cùng là cư xử hợp đạo đức. Marketing có đạo đức không bao giờ lừa dối hay thoái thác trách nhiệm trước khách hàng trong bất cứ trường hợp nào. Ai đúng, ai sai thời gian sẽ làm rõ, giấy không thể nào gói được lửa. Điều mà doanh nghiệp cần làm là giữ cho mình sự thẳng thắn và hãy trung thực với nhau.
Cố gắng giữ lời hứa với khách hàng dù bất cứ chuyện gì xảy ra. Lời hứa là sợi dây giữ chân khách hàng. Nếu lời hứa bị bóc trần chỉ là giả dối, lừa người thì bạn nghĩ điều gì sẽ xảy ra? Thảm cảnh tệ nhất là thương hiệu của bạn sẽ sụp đổ vì khách hàng quay lưng. Nói được thì làm được. Còn nếu không làm được thì đừng nói. Giống như việc chiếc máy hút mùi chỉ có khả năng hút mùi thì bạn hãy nói đúng sự thật, đừng vẽ ra chuyện nó thanh lọc, làm sạch bụi bẩn, tạo hương thơm tự nhiên để thu hút khách hàng rồi sự thật phơi bày ngay sau đó.
Đạo đức trong marketing là phạm trù không mới nhưng chưa được quan tâm nghiêm túc. Duy trì đạo đức trong marketing giống như duy trì sợi dây sinh mệnh của doanh nghiệp. Dây đứt, danh tiếng tan, doanh nghiệp cũng tàn theo.